Στάρα Κ 2024 Τα ιερά δάση της Ηπείρου ως παράδειγμα συστήματος διαχείρισης των «κοινών». Αφιέρωμα: Τα ελληνικά δάση στον 21ο αιώνα. Ίδρυμα Χάινριχ Μπελ (Heinrich Böll), Θεσσαλονίκη.
Το άρθρο αυτό πραγματεύεται το θέμα των ιερών δασών της Ηπείρου ως σύστημα διαχείρισης των κοινών πόρων ή κοινών. Με τον όρο κοινά αναφερόμαστε σε φυσικούς ή τεχνητούς πόρους στους οποίους αποδίδονται χαρακτηριστικά μη αποκλεισμού, καθώς είναι πολύ δύσκολο να αποκλεισθούν εν δυνάμει χρήστες από τη νομή τους, ενώ αντίθετα η κατάχρησή τους μπορεί να μειώσει τη διαθέσιμη ποσότητα για τους υπόλοιπους. Παραδείγματα συλλογικών πόρων περιλαμβάνουν δεκάδες παραδείγματα σε διαφορετικές χρονικές περιόδους και περιοχές του πλανήτη με τυπικές περιπτώσεις να αφορούν σε αρδευτικά συστήματα, παράκτιους ψαρότοπους, βοσκότοπους και δάση. Ένα παράδειγμα αποτελεσματικής συλλογικής διαχείρισης κοινών αποτελούν τα ιερά δάση της Ηπείρου.
Στάρα Κ 2023. Η γεύση του άγριου. Γαστρονόμος, Καθημερινή 213: 108-109.
«Μια από τις πιο έντονες μνήμες της παιδικής μου ηλικίας αποτελεί η μυρωδιά του τσαγιού που στέγνωνε κρεμασμένο σε ματσάκια. Την έναρξη της συλλογής όριζε η γιορτή της Αγίας Κυριακής στις 7 του Ιούλη, το ξωκλήσι της οποίας βρίσκεται ακριβώς εκεί που το τσάι του βουνού αγαπά να φυτρώνει: σε πετρώδεις πλαγιές κοντά στα αχανή αλπικά λιβάδια των μεγάλων υψομέτρων της Τύμφης. Από εκεί το τσάι ερχόταν στο σπίτι και χρησιμοποιούνταν σαν ρόφημα, φάρμακο και δώρο που κουβαλούσε τη μνήμη της μικρής ιδιαίτερης πατρίδας».
Οι τάσεις στην κατανάλωση άγριων προϊόντων στην Ευρώπη, δείχνουν ότι οι σύγχρονες κοινωνίες έχουν ανάγκη να καταναλώνουν προϊόντα τα οποία εκπληρώνουν το ιδανικό του φυσικού, άγριου, παραδοσιακού, αυθεντικού, υγιεινού και βιολογικού. Ταυτόχρονα αποζητούν τρόπους επιστροφής στη φύση και ευκαιρίες συμμετοχής σε δράσεις απόκτησης μιας αίσθησης της ταυτότητας του τόπου. Ιδιαίτερα η συλλογή μανιταριών και εδώδιμων φυτών επανέρχεται ως οικογενειακή αναψυχική δραστηριότητα με αυξανόμενη δημοτικότητα παγκοσμίως. Ιδιαίτερα για τους κατοίκους των πόλεων τα δάση χρησιμεύουν ως επίγειοι παράδεισοι με θετικές επιδράσεις στην ψυχολογική πίεση που γεννά η καθημερινότητα της ζωής στην πόλη. Η νοσταλγία για μια απλή ζωή, η αυξανόμενη συνειδητοποίηση των κακώς κείμενων της παγκόσμιας βιομηχανίας τροφίμων, παιδικές αναμνήσεις, το ενδιαφέρον για εμπειρίες στη φύση και η αίσθηση της περιπέτειας, καθιστούν τα άγρια τρόφιμα γοητευτικά και ελκυστικά.
https://theconversation.com/sacred-sites-have-a-biodiversity-advantage-that-could-help-world-conservation-95599
Healley J, Halley JM, Stara K, 2018. Sacred sites have a biodiversity advantage that could help world conservation.
Since the dawn of history, human societies have ascribed sacred status to certain places. Areas such as ancestral burial grounds, temples and churchyards have been given protection through taboo and religious belief. As many of these places have been carefully managed for many years an interesting side effect has occurred – the sites often retain more of their natural condition than surrounding areas used for farming or human habitation. As a result, they are often called “sacred natural sites” (SNS).
Today, as many other natural habitats have become degraded, researchers worldwide are increasingly interested in the role of SNS in biodiversity conservation. Most of the world’s belief systems, including Christianity, give places sacred status. In Mediterranean Europe, for instance, the grounds of churches – with their associated ancient trees – have become important SNS.
One of the best examples is in the mountainous region of Epirus in north-western Greece. In the municipalities of Zagori and Konitsa almost every village has one or more sacred grove. These places have been protected through religious belief systems for hundreds of years…
Stara K 2012. Trees and the sacred in modern Greece. Langscape (Terralingua), Sacred Natural Sites: Sources of Biocultural Diversity 2 (11): 60-63.
Σε πολλές ορεινές περιοχές της Ελλάδας αιωνόβια δέντρα κοντά σε εικονίσματα, παρεκκλήσια ή εκκλησίες νοηματοδοτούνται ως ιερά. Η Παρθένος Μαρία, ο Χριστός και διάφοροι Ορθόδοξοι Άγιοι ενεργούν ως υπερφυσικοί φύλακες των τόπων αυτών. Τέτοιες δοξασίες βασίζονται σε προχριστιανικές ιδέες για πνεύματα της φύσης, τα οποία κατοικούν, στοιχειώνουν ή παίρνουν τη μορφή ώριμων δέντρων, οι οποίες ενσωματώθηκαν στη χριστιανική λαϊκή λατρεία. Οι εκκλησίες και τα δέντρα τους θεωρούνται αλληλένδετα στοιχεία στα αγροτικά ελληνικά τοπία, ενώ τα ιερά δάση λειτουργούν ως τοπικά προσαρμοσμένα συστήματα διαχείρισης και ως προστατευτικά για τους οικισμούς. Οι ιεροί φυσικοί τόποι στην Ελλάδα σχηματίζουν ένα μη αναγνωρισμένο δίκτυο διατήρησης, συχνά άγνωστο στις νεότερες γενιές. Σύγχρονες ιδέες σχετικές με τις οικολογικές αξίες στην Ελλάδα έχουν αρχίσει να εδραιώνονται, αλλά δεν είναι εντελώς αποδεκτές από τις τοπικές κοινότητες. Σε αυτό το πλαίσιο, η αναγνώριση της βιοπολιτιστικής αξίας των ιερών φυσικών τόπων θα μπορούσε δυνητικά να συμβάλλει στη διατήρησή τους χωρίς να καταστρέψει την αισθητική τους ποιότητα και πνευματικότητα.
